Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc được UNESCO công nhận Di sản thế giới là điều kiện thuận lợi để Yên Tử khẳng định vị thế là điểm đến tâm linh hấp dẫn. Ngành du lịch tỉnh Quảng Ninh có kế hoạch đón đầu sự kiện này như thế nào để thu hút khách thập phương và một lần nữa xác tín rằng: “Trăm năm tích đức tu hành, chưa về Yên Tử chưa thành quả tu”?

Việc liên kết xây dựng hồ sơ đề nghị UNESCO công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc đánh dấu sự phối hợp chặt chẽ giữa ba tỉnh Quảng Ninh, Bắc Ninh, thành phố Hải Phòng. Vậy ba địa phương sẽ kết nối, triển khai như thế nào trong quản lý, bảo tồn và phát huy giá trị di sản của điểm đến?

Việc phối hợp xây dựng hồ sơ đề cử UNESCO công nhận Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử - Vĩnh Nghiêm - Côn Sơn, Kiếp Bạc là minh chứng rõ nét cho tầm nhìn liên kết vùng trong quản lý di sản, không chỉ để bảo tồn, mà còn để cùng nhau phát huy giá trị văn hóa - lịch sử - tâm linh đặc sắc của vùng Đông Bắc và trung du Bắc Bộ.

Thời gian qua, tỉnh Quảng Ninh đã chủ trì, phối hợp chặt chẽ với tỉnh Bắc Giang và Hải Dương (nay là tỉnh Bắc Ninh, thành phố Hải Phòng) triển khai đồng bộ các thủ tục, hoàn thiện hồ sơ trình UNESCO, chủ động thực hiện các khuyến nghị của chuyên gia ICOMOS để bảo vệ nghiêm ngặt các cụm di tích đã được xếp hạng cấp quốc gia đặc biệt theo Luật Di sản văn hóa.

Đặc biệt, ngày 08/11/2024, UBND ba tỉnh đã thống nhất ký ban hành Kế hoạch số 09/KHPH-QN-BG-HD nhằm xây dựng Kế hoạch quản lý di sản chung ngay từ khi di sản còn đang trong quá trình đề cử, thể hiện trách nhiệm cao và tầm nhìn dài hạn của ba địa phương.

Chúng tôi tin rằng, sự phối hợp bài bản, trách nhiệm giữa ba tỉnh không chỉ tạo nên sức mạnh trong việc bảo tồn và phát huy di sản chung của quốc gia, mà còn là mô hình mẫu mực về liên kết vùng trong quản lý văn hóa - du lịch ở Việt Nam thời kỳ hội nhập.

Quần thể di tích và danh thắng Yên Tử với vị trí tọa sơn giữa rừng Quốc gia Yên Tử - nơi được xem như một bảo tàng sinh học lớn của Việt Nam - có thể trở thành điểm đến lý tưởng của dòng du khách "reboot retreats" (nghỉ dưỡng chữa lành) nhờ kết hợp hài hòa hai yếu tố: sinh thái và tâm linh. Theo ông, Quảng Ninh đang gặp những thuận lợi và khó khăn gì trong việc xây dựng dòng sản phẩm du lịch đặc thù này?

Việc phát triển dòng sản phẩm du lịch nghỉ dưỡng - chữa lành dựa trên sự kết hợp giữa giá trị sinh thái và tâm linh tại Yên Tử hiện nay đang có nhiều điều kiện thuận lợi, nhưng cũng đặt ra không ít thách thức trong quản lý, điều phối và phát triển bền vững.

Về thuận lợi, Yên Tử tọa lạc trong lòng Rừng quốc gia Yên Tử, một hệ sinh thái rừng đặc dụng tiêu biểu, sở hữu nguồn gen quý, cảnh quan nguyên sơ, khí hậu trong lành - rất phù hợp với xu hướng du lịch chữa lành, thiền định. Đồng thời, nơi đây còn là trung tâm Phật giáo Trúc Lâm với hệ thống chùa, am, tháp trải dài trên sườn núi linh thiêng, gắn với kiến trúc, mỹ thuật và điêu khắc cổ của các triều đại Lý - Trần - Lê - Nguyễn. Đặc biệt, tượng Phật hoàng Trần Nhân Tông được công nhận là Bảo vật quốc gia là điểm nhấn về chiều sâu văn hóa - tâm linh hiếm có.

Tỉnh Quảng Ninh đã quan tâm đầu tư đồng bộ hạ tầng kỹ thuật và dịch vụ, như tuyến đường kết nối vùng di tích - danh thắng Yên Tử với Đông Triều, Uông Bí, Hạ Long; các công trình như khách sạn Legacy Yên Tử 5 sao, hội trường Diên Hồng 1.000 chỗ, Am Tuệ Tĩnh chăm sóc sức khỏe; Làng nương Yên Tử... đã và đang tạo ra hệ sinh thái dịch vụ hoàn chỉnh, sẵn sàng đón khách lưu trú dài ngày, tổ chức sự kiện, chăm sóc sức khỏe, trải nghiệm văn hóa cộng đồng.

Hiện nay, nhiều sản phẩm đã được đưa vào khai thác hiệu quả như: thiền, yoga buổi sáng, hành trình theo dấu chân Phật hoàng, trải nghiệm nông nghiệp, chế tác thủ công, chăm sóc sức khỏe tại Am Tuệ Tĩnh… Đây là nền tảng để Yên Tử dần trở thành điểm đến “phải đến” của dòng khách nghỉ dưỡng - chữa lành trong nước và quốc tế.

Dãy núi Yên Tử hay cánh cung Đông Triều cùng hệ thống sông suối, địa hình, địa vật liên quan được coi là xương sống của Đại Việt thời Trần. Mối tương quan sông - núi - biển của Quảng Ninh không phải ngẫu nhiên. Vậy chúng ta đã khai thác được những câu chuyện ý nghĩa đằng sau vào các sản phẩm du lịch cụ thể chưa, thưa ông?

Quảng Ninh là vùng đất hội tụ hài hòa giữa sông - núi - biển, không chỉ tạo nên cảnh quan đặc sắc mà còn chứa đựng những lớp trầm tích văn hóa - lịch sử sâu sắc. Những năm qua, tỉnh đã bước đầu khai thác hiệu quả mối tương quan này thông qua chuỗi sản phẩm du lịch gắn với Phật hoàng Trần Nhân Tông, Phật giáo Trúc Lâm tại Yên Tử, Khu di tích nhà Trần ở Đông Triều và Vịnh Hạ Long - di sản, kỳ quan thiên nhiên được UNESCO 3 lần công nhận là di sản thế giới, là biểu tượng du lịch Quảng Ninh với vẻ đẹp kỳ vĩ của hàng nghìn đảo đá vôi và hệ sinh thái độc đáo.

Các sản phẩm như hành hương tâm linh, du lịch văn hóa, trải nghiệm thiền - chữa lành, hay du thuyền qua đêm và trải nghiệm văn hóa địa phương đã được hình thành. Tuy nhiên, chúng tôi nhìn nhận vẫn còn rất nhiều dư địa để phát triển các sản phẩm du lịch chiều sâu, kể chuyện hay hơn về lịch sử Đại Việt thời Trần, về chiến thắng Bạch Đằng, hay văn hóa biển Hạ Long.

Trong thời gian tới, ngành du lịch Quảng Ninh sẽ tiếp tục nghiên cứu định hướng đầu tư vào các trải nghiệm sâu sắc, kết nối liên tuyến và bảo tồn bản sắc văn hóa địa phương. Trong đó có tour du lịch kết hợp tham quan Yên Tử (tâm linh), Đông Triều (lịch sử nhà Trần) và Vịnh Hạ Long (văn hóa biển); xây dựng các tuyến du lịch tích hợp như "Hành trình nhà Trần" từ Yên Tử (tâm linh) qua Đông Triều (lịch sử) đến Vịnh Hạ Long và sông Bạch Đằng (văn hóa biển và chiến công). Tour này có thể bao gồm các hoạt động như xem tái hiện trận Bạch Đằng, trải nghiệm làm gốm hoặc đóng thuyền theo kỹ thuật cổ...; Áp dụng công nghệ thực tế ảo (VR) hoặc thực tế tăng cường (AR) để tái hiện hình ảnh Đại Việt thời Trần như cảnh chiến trận trên sông Bạch Đằng hoặc đời sống văn hóa Hạ Long tại các điểm như Bảo tàng Quảng Ninh hoặc di tích núi Bài Thơ.

Với tiềm lực sẵn có, Quảng Ninh sẽ viết tiếp các câu chuyện sâu sắc liên quan đến mối tương quan sông - núi - biển và giá trị văn hóa nhà Trần để thực sự trở thành điểm đến du lịch văn hóa chiều sâu mang tầm quốc tế, nơi du khách không chỉ đến để thưởng ngoạn cảnh quan tươi đẹp mà còn được sống trong những câu chuyện lịch sử hào hùng lịch sử của cha ông để lại. 

Du khách tới Quảng Ninh hiện ưu tiên thăm Vịnh Hạ Long và các danh thắng gắn với biển, đảo. Đông Triều - nơi có quần thể các chùa trong cụm danh thắng Yên Tử là địa danh xếp thứ 5 trong việc thu hút du khách của tỉnh Quảng Ninh qua các năm, đồng nghĩa, dư địa để khai thác tiềm năng ở khu vực Đông Triều còn rất lớn. Ngành du lịch địa phương sẽ làm gì để giải bài toán để đa dạng điểm đến, đa dạng sản phẩm trải nghiệm để khai thác được dư địa về tài nguyên văn hóa đặc sắc này, thưa ông? 

Trong tổng thể chiến lược phát triển du lịch Quảng Ninh đến năm 2030, tầm nhìn 2045, Đông Triều được định hướng trở thành trung tâm du lịch văn hóa - tâm linh cấp quốc gia, đóng vai trò quan trọng trong mạng lưới điểm đến của tỉnh. Để khai thác hiệu quả dư địa văn hóa đặc sắc của Đông Triều, ngành du lịch xác định phát triển theo hướng đa dạng sản phẩm - kết nối vùng - bảo tồn di sản. Trọng tâm là ba nhóm giải pháp:

Một là, tăng cường liên kết và phát triển sản phẩm du lịch văn hóa - tâm linh: tạo sự liên kết vùng, phát triển các tuyến du lịch tâm linh liên kết Đông Triều với Yên Tử (Uông Bí) và các di tích khác ở Quảng Ninh, Hải Dương, Bắc Giang (nay là thành phố Hải Phòng, tỉnh Bắc Ninh) hình thành “Con đường di sản nhà Trần”; Nghiên cứu phát triển các tour du lịch "Theo dấu chân Phật Hoàng Trần Nhân Tông" với các hoạt động chiêm bái, thiền định, tìm hiểu lịch sử nhà Trần qua các di tích như đền An Sinh, chùa Ngọa Vân và lăng mộ các vua Trần; tour tham quan và trải nghiệm văn hóa tâm linh kết nối chùa Quỳnh Lâm - đền An Sinh - Thái Miếu kết hợp với lễ rước đèn hoa đăng, dâng hương tại chùa Ngọa Vân hoặc Thái Miếu; tổ chức show diễn “Hào khí Đông A” tái hiện các câu chuyện lịch sử nhà Trần tại đền An Sinh hoặc chùa Quỳnh Lâm...; Đồng thời chú trọng bảo tồn, tôn tạo di tích, gìn giữ giá trị nguyên bản về lịch sử và kiến trúc.

Hai là đẩy mạnh du lịch cộng đồng và trải nghiệm làng quê: nhân rộng mô hình du lịch làng quê Yên Đức, phát triển trải nghiệm tại làng gốm Vĩnh Hồng, Đức Chính; quảng bá văn hóa dân tộc Tày, các món ăn địa phương và mở rộng homestay kết hợp du lịch nông nghiệp.

Ba là, đa dạng hóa các loại hình du lịch trải nghiệm: đầu tư các loại hình du lịch trải nghiệm giáo dục, sinh thái và nghỉ dưỡng: tổ chức tour cho học sinh, sinh viên, phát triển hồ Khe Chè, sân golf Đông Triều, các tour kết hợp thể thao – du lịch như leo núi, marathon; tăng cường ứng dụng công nghệ, số hóa trải nghiệm di tích.

Bốn là, cải thiện cơ sở hạ tầng và đẩy mạnh công tác xúc tiến quảng bá, truyền thông thương hiệu “trung tâm du lịch văn hóa tâm linh và trải nghiệm làng quê”. Các xã, phường trước đây thuộc Đông Triều sẽ trở thành một cực phát triển mới, bổ trợ hoàn chỉnh cho hệ sinh thái du lịch Quảng Ninh, mang bản sắc riêng, chiều sâu văn hóa và khả năng bứt phá mạnh mẽ trong tương lai.

Năm là nâng cao chất lượng dịch vụ và nguồn nhân lực: Chú trọng đào tạo kỹ năng cho người dân làm du lịch, đặc biệt là kỹ năng ngoại ngữ và phục vụ khách quốc tế. Tăng cường kiểm tra các cơ sở lưu trú, ăn uống để đảm bảo môi trường du lịch lành mạnh.

Trong bối cảnh Quảng Ninh hướng tới trở thành trung tâm du lịch quốc tế với mục tiêu đón 30 triệu lượt khách vào năm 2030, đây là những hướng đi phù hợp với xu thế phát triển du lịch xanh, bền vững, đồng thời góp phần giữ gìn bản sắc văn hóa và lan tỏa giá trị lịch sử thời Trần. Với sự hỗ trợ về hạ tầng, xúc tiến và chính sách từ tỉnh, Đông Triều sẽ ngày càng khẳng định vai trò là điểm đến bổ trợ chiến lược, kết nối hiệu quả với Hạ Long, Vân Đồn và các trung tâm du lịch trọng điểm khác của Quảng Ninh.

Chúng tôi tin rằng, những nỗ lực không ngừng của tỉnh trong đầu tư, kết nối và gìn giữ, các giá trị di sản sẽ không chỉ được bảo tồn bền vững, mà còn được lan tỏa sâu rộng đến với nhân dân, du khách trong và ngoài nước - như một phần sống động của hiện tại, chứ không chỉ là ký ức của quá khứ.

Quảng Ninh không chỉ là nơi để đến, mà là điểm hẹn để trải nghiệm chiều sâu văn hóa, chiêm nghiệm tâm linh và khám phá bản sắc Việt. Chúng tôi cũng rất mong tiếp tục nhận được sự đồng hành của các đơn vị báo chí, truyền thông, để những di sản trên địa bàn tỉnh Quảng Ninh ngày càng được biết đến.

Xin trân trọng cảm ơn ông!