Ngay từ năm 1927, trong tác phẩm Đường Kách mệnh, Nguyễn Ái Quốc - tức Hồ Chí Minh sau này - đã nói đến tiết kiệm trong tư cách của người cách mệnh.

Sau khi lãnh đạo Cách mạng tháng Tám thành công, trước nguy cơ “giặc đói, giặc dốt, giặc ngoại xâm” đe dọa, tại phiên họp đầu tiên của Chính phủ lâm thời nước Việt Nam Dân chủ Cộng hòa, diễn ra ngày 3/9/1945, Hồ Chủ tịch đưa ra 6 vấn đề cấp bách, trong đó Người đặc biệt đề cao việc phát động phong trào tăng gia tiết kiệm để chống đói, xây dựng đất nước.

Như vậy, Chủ tịch Hồ Chí Minh coi tiết kiệm là một nghệ thuật quan trọng của đời sống xã hội. Tiết kiệm là phải biết cân đối, tính toán các nguồn lực để chi phí bỏ ra nhỏ nhất mà lại đạt được mục tiêu cao nhất.

Bác nhấn mạnh phải thực hành tiết kiệm trên nhiều phương diện, đặc biệt là tiết kiệm sức lao động - “một người làm bằng hai, ba người”; và tiết kiệm thời gian - “làm việc phải đến đúng giờ, chớ đến trễ, về sớm. Làm cho chóng, cho chu đáo. Việc ngày nào, nên làm xong ngày ấy, chớ để chờ ngày mai. Phải nhớ rằng: Dân đã lấy tiền mồ hôi nước mắt để trả lương cho ta trong những thì giờ đó. Ai lười biếng tức là lừa gạt dân”.

Chủ tịch Hồ Chí Minh rất chú trọng vai trò của thực hành tiết kiệm trong tu dưỡng đạo đức của mỗi cá nhân, xem cần, kiệm, liêm, chính là phẩm chất đạo đức cần phải có của người cách mạng. Người cũng cho rằng, yêu nước thì phải thi đua thực hành tiết kiệm. Bác trực tiếp viết nhiều bài báo, biểu dương các cá nhân, tập thể kiểu mẫu, gương mẫu, điển hình trong sản xuất và tiết kiệm, tuyên truyền, kêu gọi thực hành tiết kiệm, chống lãng phí.

Sinh thời, Chủ tịch Hồ Chí Minh từng nhấn mạnh: “Trong công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội, tiết kiệm là một chính sách lớn, một đạo đức lớn, một nếp làm việc và nếp sống không bao giờ được lơ là” (Báo Nhân dân, số 2149, ngày 5/2/1950).

Tư tưởng Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm là tài sản tinh thần vô giá của dân tộc, đến nay vẫn còn vẹn nguyên giá trị quý báu trong bối cảnh đương đại luôn biến động không ngừng và đầy thách thức hôm nay. Chính Người cũng là tấm gương sáng mẫu mực về thực hành tiết kiệm, “một đời thanh bạch, chẳng vàng son”, “nâng niu tất cả, chỉ quên mình” (thơ Tố Hữu).

Nhận thức sâu sắc tư tưởng Hồ Chí Minh về thực hành tiết kiệm, thực hành tiết kiệm theo gương Bác có ý nghĩa quan trọng đối với cán bộ, đảng viên, các tầng lớp nhân dân trong học tập và làm theo tư tưởng, đạo đức, phong cách của Người. Đồng thời, thực hành tiết kiệm cũng rất phù hợp với xu thế toàn cầu hiện nay.

Xuyên suốt các giai đoạn cách mạng, cả về lý luận lẫn thực tiễn, Đảng, Nhà nước đặc biệt quan tâm vấn đề thực hành tiết kiệm, coi đây là quốc sách hàng đầu, đặc biệt quan tâm chỉ đạo thực hành tiết kiệm, xem đó là nhiệm vụ thường xuyên, liên tục, xuyên suốt từ chủ trương, đường lối, cơ chế chính sách đến tổ chức thực hiện.

Trải qua hai cuộc kháng chiến trường kỳ gian khổ, nếu mỗi cán bộ, đảng viên, mỗi người dân không chi tiêu hợp lý, không thực hành tiết kiệm, không “thắt lưng buộc bụng”, nhịn ăn, nhịn mặc, hy sinh mọi quyền lợi vật chất cá nhân để dồn sức cho tiền tuyến, thì không thể tập trung nguồn lực để chiến thắng thực dân, đế quốc xâm lược hùng mạnh, giải phóng dân tộc, thống nhất đất nước, cách mạng không thể thành công. Dưới sự lãnh đạo đúng đắn của Đảng, sự đi đầu nêu gương của Chủ tịch Hồ Chí Minh, cả dân tộc như thế đã cùng bước đến ngày toàn thắng. Thực tế lịch sử đã chứng minh, tiết kiệm là một trong những yếu tố then chốt tạo ra tiềm lực to lớn của toàn Đảng, toàn dân, toàn quân ta.

Bước vào thời kỳ đổi mới, Đảng đã có nhiều chủ trương, ban hành nhiều Chỉ thị về vấn đề thực hành tiết kiệm. Thể chế hóa chủ trương của Đảng, Ủy ban Thường vụ Quốc hội khóa X đã ban hành Pháp lệnh về việc thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 1998, được Quốc hội khóa XI nâng lên thành Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2005 và được Quốc hội khóa XIII sửa đổi, bổ sung ban hành Luật Thực hành tiết kiệm, chống lãng phí năm 2013.

Điều 56, Hiến pháp năm 2013 hiến định rõ:

“Cơ quan, tổ chức, cá nhân phải thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, phòng, chống tham nhũng trong hoạt động kinh tế - xã hội và quản lý Nhà nước”

Thời gian qua, hàng năm và theo giai đoạn, Chính phủ đều ban hành chương trình tổng thể về thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, nỗ lực quản lý, khai thác, sử dụng có hiệu quả các nguồn lực quốc gia cho phát triển kinh tế, văn hóa, xã hội, bảo đảm quốc phòng, an ninh. Thực hiện chủ trương của Đảng, chính sách pháp luật của Nhà nước, toàn Đảng, toàn dân, toàn quân tích cực thực hành tiết kiệm, đạt được nhiều kết quả tích cực.

Đặc biệt, từ cuối năm 2024, thực hiện các kết luận của Trung ương, Bộ Chính trị, Ban Bí thư đã lãnh đạo, chỉ đạo cơ bản hoàn thành việc sắp xếp, tinh gọn tổ chức bộ máy các cơ quan Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận tổ quốc ở cấp Trung ương và địa phương; qua đó tinh giảm đầu mối, tiết kiệm chi phí, tạo điều kiện để thực hiện ngay chủ trương nhân văn, hợp lòng dân là miễn giảm học phí cho học sinh cả nước.

Tổng Bí thư nhấn mạnh: “xây dựng văn hóa tiết kiệm; đưa thực hành tiết kiệm, chống lãng phí trở thành “tự giác”, “tự nguyện”, “cơm ăn nước uống, áo mặc hàng ngày”. Đó là lời kêu gọi sâu xa rằng, tiết kiệm phải được chuyển hóa từ khẩu hiệu thành lối sống, từ mệnh lệnh hành chính thành giá trị tự thân. Một xã hội biết tiết kiệm là một xã hội biết quý trọng công sức lao động, biết trân trọng từng đồng ngân sách, từng giờ công, từng mét đất – và từ đó, tạo dựng nên một hệ sinh thái phát triển lành mạnh, bền vững.