Đăng ký tham quan chợ nổi Tân Phong qua website, anh Joshen (37 tuổi, người Đức) cho biết rất ngạc nhiên với những trải nghiệm thực tế. Cụ thể, anh được tham quan miệt vườn sông nước bằng tàu du lịch, đò chèo, thăm quan nhà vườn thực tế của dân địa phương, thưởng thức trái cây, món ăn vặt địa phương như bánh chuối chiên, bánh nếp nước cốt dừa, nước dừa trên sông, tham quan, mua sắm trên chợ nổi, khám phá nghề truyền thống của người dân. Tất cả chỉ trong 10 USD, với đầy đủ phao cứu sinh, bảo hộ trên thuyền.

Bên cạnh các nhóm tự túc, chợ nổi Tân Phong hiện đón tour đoàn cỡ nhỏ, tour thiết kế riêng. Ngoài dịch vụ trong gói tour cơ bản 10 USD, đơn vị cũng liên kết, xây dựng các điểm nghỉ chân, ẩm thực tùy theo nhu cầu phát sinh.

Sau một vòng chợ nổi, ông bà Beate và Etienne (người Anh) tiếp tục lên cù lao đạp xe, trước khi ghé thăm vườn nhà dân, ăn trưa tại đây. “Chúng tôi rất thích khung cảnh sông nước dân dã, vườn cây xanh mát khu vực này. Thật thú vị sau khi di chuyển lên cù lao, lại có thể đạp xe ngắm cảnh và thưởng thức ẩm thực địa phương. Đồ ăn ngon cùng không khí yên bình khiến chúng tôi muốn ở lại thêm” - đôi vợ chồng U60 chia sẻ.

Dù đón đoàn khách đầu tiên vào 10/2023 và chưa quảng bá rầm rộ, chợ nổi Tân Phong đã tạo tiếng vang nhất định trong khu vực. Hiện, theo anh Duy, đại diện công ty Cổ phần Vườn Mekong, hơn 80% doanh nghiệp lữ hành khai thác tuyến Tiền Giang đều liên hệ khảo sát, tích hợp chợ nổi vào tour tham quan.

“Muốn cứu chợ nổi phải giải bài toán dân sinh và môi trường”, ông Phan Xuân Anh, Chủ đầu tư dự án phục dựng chợ nổi Tân Phong, đi thẳng vào nguyên nhân cốt lõi.

Khác với các chợ nổi còn “thoi thóp” ở khu vực Cửu Long Giang, mô hình chợ nổi này hướng tới phục dựng nét thương mại đặc trưng của vùng sông nước một thuở. Phải nhớ, thời hoàng kim của chợ nổi miền Tây nói chung, chợ nổi Cái Bè nói riêng gắn liền với sự tấp nập của hoạt động kinh tế, thương mại. Du lịch là yếu tố ăn theo, đến sau.

HIện nay, một số chợ nổi còn tồn tại dưới tính hình thức. Nhiều địa phương hợp tác thuê người dân đậu ghe thuyền, bày bán trái cây, đặc sản nhằm lay lắt duy trì sức hút của địa phương. Thực tế, sự trưng bày này gây ra hiệu ứng hụt hẫng. Dạng chợ nổi du lịch này hoạt động chủ yếu vào từ 4 đến 7 giờ sáng, kéo dài đến tầm 9 giờ sáng để người dân còn về… đi làm. Đồng thời, quy mô ngày càng... “lèo tèo” khiến thực tế ngày càng khác xa hình ảnh truyền thông.

Sau quá trình nghiên cứu, công ty Cổ phần Vườn Mekong - đơn vị dày dặn kinh nghiệm làm du lịch đường sông đã trình đề án phục dựng chợ nổi Cái Bè (huyện Cái Bè), kiến nghị dời về Tân Phong (huyện Cai Lậy), lấy tên chợ nổi Tân Phong. Trước mang ý nghĩa về lại bến xưa của chợ, sau là tận dụng giá trị sẵn có cù lao xanh đa dạng hóa trải nghiệm du lịch sinh thái miệt vườn Dự án đang ở giai đoạn 1 với khoảng hơn 600 mét đoạn đầu sông Đồn (ấp Tân Thái, xã Tân Phong, huyện Cai Lậy), bắt đầu từ năm 2023.

Giai đoạn đầu, doanh nghiệp sắm gần trăm chiếc ghe bầu, cải tạo thành thuyền gỗ mái che kiên cố, đóng trụ, cấp điện nước đầy đủ. Cùng với chính quyền, đơn vị tìm kiếm, thúc đẩy công tác dân vận với các cựu thương hồ, gia đình chính sách, khó khăn. Theo đó, các ghe thuyền cho người dân mượn không phí, tự bảo quản với đội ngũ hỗ trợ bảo trì, bảo dưỡng liên tục. Bà con về lại trên sông được tham vấn để đăng ký loại hình kinh doanh kết hợp vào chuỗi hoạt động của chợ. Ví dụ, người phụ trách thuyền làm và phát bánh chuối, bánh gạo; người phụ trách thuyền văn hoá giao lưu đờn ca tài tử; người phụ trách thuyền ẩm thực chính; người phụ trách thuyền cà phê cho cả khách du lịch, khách địa phương.

Hiện, có khoảng 25 người dân được đào tạo an toàn đường sông tham gia đội chở khách. Thời gian cao điểm, thu nhập có thể lên đến 500.000 đồng/ ngày, chưa tính tiền tip từ khách.

Chị Nguyễn Thị Trân (38 tuổi) cho biết đời sống tốt hơn khi về lại chợ nổi. Hiện, chị đăng ký và được cấp 2 thuyền. Một thuyền để nấu ăn, pha chế. Một thuyền cà phê trang trí, bàn dài, sẵn máy hát karaoke phục vụ chính cho dân địa phương, và khách du lịch. Các hoạt động gây tiếng ồn đều phải dừng trước 9 giờ tối.

Hiện, đơn vị đang hoàn thiện đề án giai đoạn 2 để nối dài hơn tuyến chợ nổi. Đội ngũ cũng nghiên cứu kĩ hơn cuộc sống bản địa để đề xuất các sáng kiến thúc đẩy phục dựng gắn với kinh tế du lịch bền vững.

Dù chưa tròn 2 tuổi, chợ nổi Tân Phong đang chứng minh vai trò chợ nổi thế hệ mới. Thực tế cho thấy sự giao thoa hiệu quả giá trị văn hoá đặc trưng, thị hiếu du khách, gắn chặt với việc nâng cao đời sống bà con. Đơn vị cũng thu thập ý kiến từ các doanh nghiệp lữ hành, báo chí, chuyên gia để đảm bảo phát triển bền vững.

Tuy nhiên, kinh tế “sạch” luôn đầy thử thách. Trong đó, đáng phê bình tư duy "đi lậu, ăn" ké của nhiều đơn vị lữ hành. Từ trên nhà chờ, theo quan sát cá nhân, chưa đến 5 phút có một xuồng ba lá đi lậu ngang qua. Những chiếc xuồng này có chung đặc điểm: chở trung bình 4 khách, không mặc áo phao, không có thiết bị bảo hộ trên xuồng. Các xuồng này sẽ đón khách tại các tàu lớn thuộc các đơn vị kinh doanh lữ hành tuyến Mekong nhưng không đăng ký khai thác chợ nổi với Công ty Du Ngoạn Việt.

Đáng buồn hơn, các du khách thực tế chi trả một phần cho vé tham quan chợ nổi với các doanh nghiệp lữ hành “lậu”. Cách thức này cũng đồng thời cắt giảm các hoạt động du lịch sinh thái vận hành trên cù lao. Điều này gián tiếp tăng rủi ro an toàn giao thông cho khách, giảm hình ảnh du lịch đường sông Việt Nam đáng kể.

Mặt khác, vấn đề vệ sinh cảnh quan dọc lộ trình vào chợ nổi từ đất liền phải cải thiện sớm, nhằm xây dựng du lịch sinh thái chuẩn xanh cho huyện, tỉnh chứ không riêng một mảng cù lao. Công tác tuần tra giám sát, cưỡng chế tình trạng vi phạm an toàn, đi chui cần được thực hiện thường xuyên, nghiêm ngặt.

Chợ nổi Cái Bè chỉ còn trong kí ức. Đề án Cái Bè năm 2017 cũng như nhiều đề án khác tại các tỉnh lân cận đều đi vào vết xe đổ, vì thiếu chiến lược hợp thời, cùng với sức vóc doanh nghiệp.

Mô hình chợ nổi Tân Phong, hiệp lực bởi doanh nghiệp, chính quyền, người dân tạo ra một “kiềng ba chân” cho triển vọng hồi sinh chợ nổi bền vững. Dẫu còn nhiều bước phải tiến hành để tạo thành một kiểu mẫu, thành quả đã gây dựng cho thấy tia sáng trong công cuộc phục dựng nét đẹp của miền Tây sông nước.

Hi vọng, sớm thôi, ta sẽ tìm lại hình ảnh trăm chiếc thuyền vui tụ về một mối, tô điểm sinh khí giữa bao la trời nước.