Đây không chỉ là câu chuyện riêng của ngành du lịch, mà còn là tiếng vọng về khát vọng tái định vị của siêu đô thị TP.HCM. Thành phố đang dịch chuyển mạnh mẽ từ mô hình kinh tế "có chạm" dựa trên vật chất, sang mô hình thông minh "không chạm" dựa trên dữ liệu. Giai đoạn trước Nghị quyết 57−NQ/TW (trước ngày 22/12/2024) đã chứng kiến định hướng chiến lược được hoạch định bài bản, đa lớp, nhằm tái thiết lại toàn bộ trải nghiệm du khách. Đó là gam màu chủ đạo của sự chủ động, sáng tạo và thích ứng linh hoạt, nơi du lịch thông minh và kinh tế số trở thành trụ cột kiến tạo tương lai. Bài viết này sẽ mở góc nhìn về hành trình tiên phong đầy ý nghĩa.

Hành trình của du khách tại Sài Gòn nay đã bắt đầu từ rất lâu trước khi họ đặt chân xuống sân bay Tân Sơn Nhất. Quá trình ấy khởi nguồn bằng cú nhấp chuột, thao tác lướt trên màn hình. Sự chủ động của TP.HCM được thể hiện rõ nhất qua việc xây dựng hạ tầng số đa lớp, hướng đến việc thiết kế lại toàn bộ hành trình khách hàng trên môi trường số.

Sự xuất hiện của hệ thống "Bản đồ du lịch tương tác thông minh 3D/360 độ" là tuyên ngôn rõ ràng về tầm nhìn này. Nếu trước đây, du khách cần chiếc bản đồ giấy gấp gọn, thì nay, cả thành phố đã được tái hiện đa chiều, sống động trên nền tảng web map3d.visithcmc.vn. Đây là bước đột phá trong công tác số hóa tài nguyên, minh chứng cho việc ngành du lịch đã sớm nhận diện xu hướng "du lịch không chạm" (touchless tourism) và nhu cầu trải nghiệm thực tế ảo (VR) của du khách hiện đại.

Điều đáng nói là, dự án này không chỉ tập trung vào khu vực trung tâm phồn hoa, mà còn thể hiện sự đồng bộ hóa dữ liệu đến tận các quận, huyện vùng ven. Sự lan tỏa này cho thấy nhận thức chuyển đổi số đã thấm sâu từ cấp Sở xuống đến tận các địa phương.

Không chỉ dừng lại ở bản đồ, chiến lược "Mobile-First" (ưu tiên thiết bị di động) đã được triển khai mạnh mẽ. Ứng dụng Du lịch TPHCM (Vibrant Ho Chi Minh City), kết quả của sự hợp tác chiến lược giữa Sở Du lịch và Tập đoàn VNPT, đã chuyển đổi vai trò từ một công cụ cung cấp thông tin thụ động sang một nền tảng hỗ trợ giao dịch chủ động: từ tra cứu thông tin điểm đến, nhà hàng, đến tích hợp tính năng đặt dịch vụ trực tuyến.

Điện thoại thông minh, vật bất ly thân của du khách, đã trở thành chiếc chìa khóa vạn năng mở ra cánh cửa Sài Gòn. Cùng với việc nâng cấp toàn diện cổng thông tin www.visithcmc.vn, thành phố đã xây dựng một ma trận số vừa truyền cảm hứng, vừa đáp ứng tiện ích.

Và quan trọng hơn cả, là tầm nhìn chiến lược "Đứng trên vai người khổng lồ" để tiếp cận thị trường quốc tế. TP.HCM đã chủ động đưa dữ liệu du lịch của mình lên các nền tảng toàn cầu của Google. Cụ thể, việc cập nhật dữ liệu của 366 điểm đến lên Google Maps và Google Earth giúp du khách quốc tế dễ dàng tìm kiếm, định vị, từ đó tự xây dựng lịch trình tour mang màu sắc cá nhân (Self-guided tours).

Bên cạnh đó, dự án "Vibrant Vietnam" trên Google Arts & Culture làt bước đi mang tính chiến lược về ngoại giao văn hóa. Đặt di sản, nghệ thuật và con người Sài Gòn vào "bảo tàng số" của nhân loại, TP.HCM đã giới thiệu chiều sâu văn hóa của mình ở mức độ mà các nền tảng thương mại khó lòng đạt được, củng cố hình ảnh điểm đến giàu bản sắc và hiện đại.

Sự khác biệt rõ rệt của TP.HCM nằm ở việc thành phố này không chỉ muốn ứng dụng công nghệ mua sẵn, mà muốn tự tay kiến tạo các giải pháp cho chính mình. Thay vì chỉ là "người dùng", Sài Gòn quyết tâm trở thành "người làm". Hệ sinh thái khởi nghiệp chuyên biệt cho du lịch chính là minh chứng rõ nét nhất cho "nền tảng sẵn có" về trí tuệ và năng lực sáng tạo nội tại.

Từ năm 2018, cuộc thi Khởi nghiệp Đổi mới Sáng tạo Du lịch TP.HCM (HIST) đã được khởi xướng. Đây không chỉ là một sàn đấu, mà là một chương trình ươm tạo dài hạn, một vườn ươm công nghệ cho du lịch. Mục tiêu là tìm kiếm các giải pháp công nghệ giải quyết bài toán thực tiễn của ngành, kết nối startup với doanh nghiệp lữ hành lớn. Thông điệp từ lãnh đạo Sở Du lịch là rất rõ ràng: làm mới sản phẩm du lịch phải bằng sự sáng tạo công nghệ.

Qua các mùa tổ chức, nhiều "quả ngọt" đã ra đời và ứng dụng thành công, đóng góp trực tiếp cho sự phát triển của Thành phố. Chúng ta có thể kể đến những mô hình tiêu biểu, đại diện cho các hướng đổi mới khác nhau, cụ thể như: Ontripquest với ý tưởng "Gamification" (trò chơi hóa), biến việc khám phá các khu vực trong thành phố thành những trò chơi tương tác thú vị, giúp thế hệ trẻ tiếp cận di sản bằng một ngôn ngữ hoàn toàn mới. 

Tubudd mang đến góc nhìn nhân văn về công nghệ khi kết nối du khách quốc tế với các "Local Buddy" (người bạn bản địa) để có trải nghiệm cá nhân hóa. Đặc biệt, Tubudd còn lấn sân sang lĩnh vực Du lịch Y tế (Medical Tourism) với dịch vụ "Health Buddy" hỗ trợ phiên dịch và thủ tục tại bệnh viện, giải quyết rào cản ngôn ngữ và quy trình phức tạp cho khách quốc tế.

Gotadi BTM tìm thấy "đại dương xanh" trong phân khúc khách hàng doanh nghiệp (B2B) với giải pháp Business Travel Management (BTM). Hệ thống giúp doanh nghiệp minh bạch hóa chi phí, tự động hóa quy trình phê duyệt công tác và xuất hóa đơn tập trung

Các dự án này, với dấu ấn "Made in HCMC", không chỉ là ý tưởng trên giấy mà đã thổi một luồng sinh khí mới vào ngành công nghiệp không khói. Việc cuộc thi HIST mở rộng quy mô liên kết với 13 tỉnh Đồng bằng sông Cửu Long (ĐBSCL) trong năm 2024 còn cho thấy vai trò "nhạc trưởng" của TP.HCM trong việc thúc đẩy đổi mới sáng tạo không chỉ ở cấp độ thành phố mà còn ở cấp độ vùng. Thành phố không chỉ lo cho mình mà còn ý thức trách nhiệm dẫn dắt, chia sẻ kinh nghiệm và nguồn lực công nghệ cho toàn khu vực.

Nhận thức rõ nguồn lực nhà nước là hữu hạn trong khi công nghệ thay đổi từng ngày, ngành du lịch TP.HCM đã áp dụng triệt để chiến lược "mượn sức" thông qua các thỏa thuận hợp tác công - tư (PPP) với các tập đoàn công nghệ hàng đầu, cả trong và ngoài nước.

Sự hợp tác này thể hiện rõ ràng trên nhiều mặt trận, từ xây dựng hạ tầng cứng với khối viễn thông (VNPT, Viettel) đến quản trị khủng hoảng và tiếp thị thế hệ mới.

Mối quan hệ với các Nền tảng Du lịch Trực tuyến (OTA) như Traveloka là điển hình cho sự linh hoạt và hiệu quả trong quản trị khủng hoảng. Đỉnh điểm là trong đại dịch COVID-19 năm 2021, khi thành phố phải đối mặt với làn sóng dịch bệnh phức tạp, Sở Du lịch đã có một "cú bắt tay" lịch sử với Traveloka để số hóa quy trình đặt khách sạn cách ly và phương tiện vận chuyển cho F1 và khách nhập cảnh.

Sự hợp tác này không chỉ là giải pháp tình thế, giúp giảm tiếp xúc trực tiếp, mà còn là hành động thiết thực hỗ trợ các khách sạn duy trì hoạt động. Sau đại dịch, Traveloka tiếp tục là đối tác chiến lược trong các chương trình kích cầu, cam kết các gói ưu đãi lớn để khuyến khích du khách quay trở lại.

Sự linh hoạt còn được mở rộng sang cả các nền tảng mạng xã hội và thương mại điện tử thế hệ mới. Hợp tác với TikTokđể triển khai các chiến dịch quảng bá video ngắn như #HelloHoChiMinhCity, #Chobenthanh đã giúp hình ảnh Sài Gòn tiếp cận giới trẻ toàn cầu.

Việc hỗ trợ đào tạo tiểu thương Chợ Bến Thành kỹ năng livestream bán hàng là một ví dụ sinh động về việc biến một chợ truyền thống lâu đời thành một điểm đến "Shoppertainment" (mua sắm kết hợp giải trí) trên không gian số, thu hút sự quan tâm lớn của giới trẻ.

Đặc biệt, trong trải nghiệm du lịch hiện đại, các điểm chạm thanh toán là yếu tố quyết định sự mượt mà của hành trình. Bà Đặng Tuyết Dung, Giám đốc Visa Việt Nam và Lào, đã công bố sáng kiến đột phá "Một chạm đi mọi trạm" (tap-to-ride) trên tuyến Metro số 1.

Việc triển khai công nghệ thanh toán không tiếp xúc (contactless) trực tiếp tại cửa soát vé Metro giúp TP.HCM tiệm cận với tiêu chuẩn trải nghiệm du lịch tại các đô thị hàng đầu thế giới. Du khách quốc tế chỉ cần chạm thẻ Visa hoặc điện thoại để di chuyển, giải quyết triệt để "ma sát" trong hành trình.

Đồng thời, Ông Alejandro Osorio, Giám đốc điều hành Grab Việt Nam, cũng cam kết tận dụng nền tảng dữ liệu di chuyển khổng lồ (Mobility Data) mà Grab sở hữu để phân tích luồng tuyến, điểm nóng, và hành vi ẩm thực của du khách. Sự kết hợp giữa hạ tầng thanh toán (Visa) và hạ tầng dữ liệu dịch vụ (Grab) tạo nên một nền tảng vững chắc để các ứng dụng và dịch vụ du lịch thông minh phát triển.

Sự "chủ động" trong chuyển đổi số không chỉ nằm ở việc doanh nghiệp hay startup chạy đua công nghệ, mà quan trọng hơn, là ở tư duy quản lý của chính quyền. Ngành du lịch TP.HCM đã tiên phong trong việc gỡ bỏ các rào cản hành chính thông qua công cụ số, đặt dấu ấn cải cách từ cấp độ thể chế.

Bước đi táo bạo và được dư luận ủng hộ mạnh mẽ là chính sách "Phí 0 đồng" cho 98 thủ tục hành chính trực tuyến (bao gồm cấp phép lữ hành, thẻ hướng dẫn viên, công nhận hạng sao cơ sở lưu trú) được HĐND Thành phố thông qua và áp dụng từ giữa năm 2024.

Chính sách này đã tạo ra một đòn bẩy tâm lý mạnh mẽ, khuyến khích người dân và doanh nghiệp chuyển đổi thói quen, từ bỏ hồ sơ giấy để sang làm việc trong môi trường số. Thống kê cho thấy, trong 10 tháng đầu năm 2024, tỷ lệ hồ sơ trực tuyến toàn thành phố đã đạt xấp xỉ 70%, tăng trưởng ấn tượng 33,6% so với cùng kỳ. Đây là một minh chứng hùng hồn cho thấy, đôi khi, động lực chuyển đổi đến từ sự hỗ trợ thiết thực, chứ không chỉ từ mệnh lệnh hành chính.

Cùng với đó, Sở Du lịch đã đẩy mạnh áp dụng hệ thống quản lý chất lượng theo tiêu chuẩn ISO điện tử, duy trì tỷ lệ giải quyết hồ sơ đúng hạn ở mức rất cao (trên 98%). Tình trạng giải quyết hồ sơ được cập nhật công khai trên Cổng thông tin điện tử, giúp doanh nghiệp chủ động theo dõi, giảm thiểu thời gian đi lại. Sự minh bạch hóa và hiệu suất quản lý cao này đã củng cố niềm tin, tạo môi trường kinh doanh thuận lợi, nơi doanh nghiệp du lịch có thể dồn toàn bộ tâm trí và nguồn lực vào việc nâng cao chất lượng dịch vụ thay vì giải quyết thủ tục giấy tờ.

Sở Du lịch TP.HCM đã xác định chuyển đổi số là nhiệm vụ sống còn để nâng cao năng lực cạnh tranh của điểm đến, trong đó có 8 nhiệm vụ trọng tâm được vạch ra, với mục tiêu tham vọng là đạt tổng thu du lịch 190 ngàn tỷ đồng trong năm 2025.

Để đạt được con số khổng lồ này, chiến lược không thể chỉ dựa vào sự gia tăng cơ học của lượng khách mà phải dựa vào việc gia tăng mức chi tiêu bình quân thông qua các dịch vụ giá trị gia tăng cao cấp, điều mà chỉ có công nghệ mới giải quyết tối ưu.

Những nỗ lực chuyển đổi số đồng bộ và sáng tạo kể trên đã không chỉ dừng lại ở các dự án trình diễn công nghệ, mà đã mang lại những kết quả định lượng cụ thể, góp phần vào sự phục hồi thần tốc của ngành du lịch Thành phố sau đại dịch.

Trong 10 tháng đầu năm 2024, TP.HCM đã đón gần 4,66 triệu lượt khách quốc tế, tăng trưởng 12.9% so với cùng kỳ. Đặc biệt hơn, doanh thu du lịch đạt xấp xỉ 156.649 tỷ đồng, tăng 11.9%. Điều đáng chú ý là tốc độ tăng doanh thu (11.9%) đã theo kịp, thậm chí cao hơn tốc độ tăng trưởng của lượng khách quốc tế (12.9%) và nội địa (1.3%).

Điều này cho thấy, chi tiêu bình quân của du khách đã được cải thiện, một phần lớn nhờ vào sự thuận tiện trong thanh toán không tiền mặt, dễ dàng đặt dịch vụ tour/khách sạn trên các nền tảng số.

Sự xuất hiện trên Google Arts & Culture hay các chiến dịch TikTok đã giúp hình ảnh TP.HCM trở nên trẻ trung, năng động và hiện đại hơn trong mắt du khách quốc tế. Việc triển khai các giải pháp du lịch không chạm, không giấy tờ (paperless) cũng đang đặt nền móng cho một ngành du lịch xanh và bền vững hơn.

Với những gì đã làm được, TP.HCM khẳng định rõ vị thế tiên phong của mình, là một đô thị lớn không bị động trước xu thế, mà chủ động kiến tạo tương lai du lịch của chính mình. Sự chủ động này càng được củng cố mạnh mẽ hơn sau khi có Nghị quyết 57-NQ/TW (ngày 22/12/2024) của Bộ Chính trị về tiếp tục đổi mới, phát triển và nâng cao hiệu quả hoạt động của ngành du lịch.

Ông Nguyễn Văn Được, Chủ tịch UBND TP.HCM, đã phát biểu: "TP.HCM xác định chuyển đổi số và chuyển đổi xanh là lựa chọn chiến lược để phát triển du lịch theo hướng bền vững, góp phần bảo vệ môi trường. Đặc biệt, đối với các siêu đô thị như TP.HCM, việc thực hiện chuyển đổi số và xanh sẽ giúp nâng cao năng lực cạnh tranh, thu hút khách chất lượng cao và tạo ra giá trị gia tăng lâu dài, thúc đẩy đổi mới sáng tạo, ứng dụng công nghệ trong quản trị điểm đến, đo lường phát thải và định hướng tiêu dùng du lịch có trách nhiệm". 

Phát biểu này không chỉ là định hướng cho du lịch, mà là tái định vị toàn bộ mô hình phát triển bền vững của đô thị.

Nghị quyết 57-NQ/TW đặt ra mục tiêu đột phá về khoa học - công nghệ, đổi mới sáng tạo và chuyển đổi số, yêu cầu du lịch phải thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn. Để cụ thể hóa tinh thần này, TP.HCM đã nhanh chóng triển khai các hành động mang tính chiến lược, gồm:

Hoàn thiện Hạ tầng Số Công cộng: Thành phố đẩy mạnh mở rộng hạ tầng công nghệ, lắp đặt mạng Wi-Fi miễn phí tại các khu du lịch, bãi tắm công cộng và điểm tham quan, triển khai phủ sóng 5G để du khách tiện truy cập internet nhanh chóng.

Xây dựng Trung tâm Điều hành Thông minh (IOC): TP.HCM đang nghiên cứu xây dựng Trung tâm điều hành Du lịch thông minh (IOC) để tích hợp dữ liệu du lịch và quản lý sự kiện, đồng thời phát triển "hệ thống tư vấn du lịch ảo" sử dụng AI và VR nhằm cá nhân hóa trải nghiệm, cung cấp thông tin đa ngôn ngữ tự động cho khách.

An ninh, An toàn Du lịch: Theo chỉ đạo của Phó Chủ tịch UBND Nguyễn Văn Dũng, TP.HCM tăng cường đảm bảo an ninh, an toàn du lịch thông qua ứng dụng công nghệ và AI (ví dụ: hệ thống cảnh báo rủi ro qua AI tại các quầy thông tin).

Thúc đẩy Sáng kiến Mới: Tăng cường tổ chức các diễn đàn công nghệ du lịch (như ITE HCMC 2025) để giới thiệu các sáng kiến như Bản đồ AI du lịch và "Thẻ Du lịch điện tử (Green Travel Pass)" kết nối trải nghiệm liên vùng.

Tuy nhiên, con đường lên không gian số không phải không có rào cản. Những nỗ lực của một "người khổng lồ" như TP.HCM vẫn phải đối mặt với các thách thức mang tính xã hội và hệ thống.

Thứ nhất, đó là bài toán nguồn lực của doanh nghiệp vừa và nhỏ (SME). Phần lớn các công ty lữ hành, khách sạn nội địa đều là SME, thiếu kinh phí để đầu tư các giải pháp công nghệ chuyên sâu, dẫn đến tình trạng số hóa đơn lẻ, dữ liệu rời rạc, không kết nối được giữa các cơ sở và địa phương. Du lịch thông minh không thể hình thành nếu các mảnh ghép dữ liệu không thể trao đổi với nhau. Việc thiếu một nền tảng dữ liệu lớn du lịch chung toàn quốc vẫn là khoảng trống lớn, khiến việc phân tích thị trường, dự báo xu hướng còn nhiều hạn chế.

Thứ hai, là rào cản về nhân lực và chuẩn mực kỹ thuật. Nhân lực chuyển đổi số ngành du lịch còn yếu, thiếu cán bộ có chuyên môn công nghệ, và nhiều trường chưa kịp đưa đào tạo kỹ năng số vào chương trình giảng dạy.

Đây là "khoảng trống kỹ năng số" cản trở khả năng phục vụ khách du lịch hiện đại và phát triển xã hội số chung. Bên cạnh đó, việc thiếu khung pháp lý và chuẩn mực kỹ thuật cho các dịch vụ mới (như chatbot du lịch, vé thông minh, AR/VR) khiến nhiều mô hình thử nghiệm bị "mắc kẹt" giữa ý tưởng và triển khai thực tế.

Thứ ba, là sự tiếp nhận từ người lao động nhỏ lẻ và người dân. Người dân, các lao động trực tiếp trong ngành (hướng dẫn viên, lái xe du lịch...) vẫn còn hạn chế sử dụng chữ ký số, thiết bị thông minh và ứng dụng dữ liệu số. Đây là rào cản để TP hình thành xã hội số du lịch toàn diện, nơi mọi thành phần đều tham gia vào dòng chảy công nghệ.

Dẫu vậy, với những bước đi vững chắc, bài bản và giàu sáng tạo trong giai đoạn vừa qua, TP.HCM đã đặt một nền móng vững chắc cho Du lịch thông minh. Thành phố đang thể hiện một khao khát lớn lao, không chỉ là phục hồi kinh tế mà còn là tái định vị chính mình. Sài Gòn đang chứng minh rằng, chuyển đổi số không phải là điểm đến, mà là một hành trình liên tục của sự tháo gỡ, cải cách và sáng tạo.

Để du lịch TP.HCM thực sự trở thành ngành kinh tế mũi nhọn có sức cạnh tranh cao, thành phố cần tiếp tục tháo gỡ các rào cản về hạ tầng, quy chuẩn và nhân lực công nghệ. Nhưng, trên tất cả, điều cần thiết là duy trì ngọn lửa tiên phong và tinh thần tự thân vận động đã được nhen nhóm. Du lịch Sài Gòn đang rạng rỡ trên không gian số, hứa hẹn một tương lai "Sống động từng trải nghiệm", trực quan và hiện đại hơn bao giờ hết.