Du lịch hàng hải (maritime tourism) - đặc biệt là du lịch tàu biển (cruise tourism) đang nổi lên như một công cụ ảnh hưởng “mềm mới”. Mỗi chuyến tàu không đơn thuần chở khách, mà còn chuyên chở cả dòng chảy thương mại, thương hiệu quốc gia và vị thế cạnh tranh quốc tế. Nó là tấm hộ chiếu văn hóa đưa hình ảnh quốc gia ra thế giới, bằng sự hấp dẫn mềm mại nhưng đầy sức nặng.

Tổ chức Hợp tác và Phát triển Kinh tế (OECD) cùng Ngân hàng Thế giới đã gọi thế kỷ XXI là “Kỷ nguyên kinh tế biển xanh” - thời đại mà đại dương không chỉ là không gian sinh tồn, mà trở thành mặt trận cạnh tranh chiến lược mới giữa các quốc gia. Ở Việt Nam, Nghị quyết 36-NQ/TW năm 2018 cũng khẳng định, kinh tế biển phải trở thành một trụ cột quốc gia vào năm 2030, với tầm nhìn đến 2045. Đây là mục tiêu phát triển, là mệnh lệnh chiến lược để đất nước khẳng định vị thế trong kỷ nguyên hội nhập.

Theo Hiệp hội Du thuyền Quốc tế (CLIA), năm 2024 toàn cầu ghi nhận hàng chục triệu lượt khách tàu biển và xu hướng này tiếp tục tăng mạnh trong năm 2025. Đây không chỉ là tăng trưởng về lượng, mà còn là dấu hiệu của một dòng khách đặc biệt, nhóm du khách chi tiêu cao, có khả năng “bỏ phiếu bằng ví tiền” cho những điểm đến mang lại trải nghiệm khác biệt, văn hóa đặc sắc và dịch vụ đẳng cấp. Chính vì vậy, các cảng biển châu Á - từ Singapore, Hong Kong đến Thượng Hải đang bước vào cuộc đua khốc liệt để trở thành những “nút trục chiến lược” trên bản đồ hải trình toàn cầu.

Du lịch hàng hải có thể trở thành động cơ tăng trưởng mới cho TP.HCM nếu được khai thác trên ba tầng giá trị đó là: “trực tiếp, lan tỏa và thương hiệu”. Đây là một tiến trình phát triển từ hữu hình đến vô hình, từ lợi ích trước mắt đến giá trị dài hạn.

Khách tàu biển là phân khúc chi tiêu cao vượt trội, thường gấp nhiều lần mức trung bình của khách quốc tế. Đây là “mỏ vàng” mà thành phố đang nắm giữ, nhưng mới chỉ khai thác phần nổi do đa số tàu lưu trú ngắn ngày. Để bứt phá, cần chuyển đổi từ “cảng ghé” sang “cảng khởi hành - điểm đến”. Khi đó, du khách sẽ buộc phải đến sớm, ở lại lâu, chi tiêu nhiều hơn cho khách sạn, ẩm thực, kinh tế đêm và dịch vụ sáng tạo và các sản phẩm du lịch thông minh dựa trên công nghệ số; tạo ra “dòng tiền trực tiếp và tức thời” cho toàn bộ hệ sinh thái đô thị.

Giá trị lớn nhất của du lịch hàng hải không nằm ở doanh thu tức thời, mà ở năng lực định vị thương hiệu. Mỗi chuyến tàu cập bến là một lần thành phố được ghi vào “hải trình toàn cầu”. Khác với Singapore định vị bằng hình ảnh hiện đại, đô thị sông nước này có lợi thế bản sắc hội tụ, giao thương lâu đời, ẩm thực đa tầng, văn hóa sáng tạo liên tục tái sinh.

Nhưng trên hết, cần được khẳng định như một “đô thị trải nghiệm” (experience city), nơi bản sắc và sáng tạo được chuyển hóa thành dịch vụ với năng lực cạnh tranh không chỉ bằng hạ tầng mà bằng trải nghiệm khác biệt, biến mỗi lần cập cảng thành một sự kiện văn hóa. Khi đó, điểm đến không chỉ là “cảng ghé kỹ thuật” mà là dấu ấn văn hóa sống động của Việt Nam, đủ sức cạnh tranh bền vững với các trung tâm du lịch hàng hải trong khu vực.

Trong bản đồ du lịch biển Việt Nam, mỗi điểm đến đều có một định vị riêng, như: đô thị di sản gắn với văn hóa và thiên nhiên, điểm đến biển đảo chuyên về nghỉ dưỡng và thành phố ven biển thiên về dịch vụ giải trí. Trong bức tranh đó, TP.HCM không lặp lại mô hình quen thuộc, mà nổi bật như cửa ngõ quốc gia trên bản đồ hải trình quốc tế - nơi hội tụ thương mại, logistics, công nghiệp và văn hóa đô thị.

Lợi thế then chốt của TP.HCM là khả năng phát triển thành home port - cảng khởi hành và kết thúc hành trình, phân khúc cao nhất của du lịch tàu biển toàn cầu. Trong khi nhiều điểm đến khác chỉ đóng vai trò “port of call - cảng ghé”, thành phố có đủ điều kiện để giữ vai trò trung tâm với sân bay quốc tế lớn, mạng lưới khách sạn - dịch vụ quy mô, kinh tế đêm và văn hóa sáng tạo đa dạng. Điều này đồng nghĩa du khách sẽ không chỉ ghé qua, mà đến sớm, lưu trú lâu, tiêu dùng nhiều hơn, tạo giá trị vượt trội cho toàn bộ nền kinh tế dịch vụ đô thị.

Ngoài du lịch, TP.HCM còn đại diện cho một “hệ sinh thái kinh tế biển đa ngành” hiếm thấy trong khu vực, đảm bảo nguồn cung nông sản, khu công nghiệp - logistics liền kề cung ứng dịch vụ kỹ thuật, trong khi nội đô sở hữu hạ tầng tài chính, y tế, an ninh và sáng tạo. Mỗi chuyến tàu cập bến vì thế không chỉ mang khách, mà còn kích hoạt dòng chảy kinh tế liên vùng, biến TP.HCM thành điểm tựa của chuỗi giá trị biển quốc gia.

Trên hết, TP.HCM sở hữu lợi thế bản sắc khó sao chép - đô thị sông nước với bề dày giao thương quốc tế, nơi văn hóa, ẩm thực và sáng tạo kết tinh thành trải nghiệm đô thị độc đáo. Đây là lợi thế cạnh tranh mà những điểm đến chỉ dựa vào cảnh quan thiên nhiên khó có thể tái tạo.

Trong bối cảnh khu vực, khi Singapore đã khẳng định vị thế home port hàng đầu, Bangkok đang lên mạnh với cảng Laem Chabang, còn Hong Kong và Thượng Hải đã định hình thương hiệu, TP.HCM có cơ hội khẳng định vị trí và tạo dựng “dấu ấn riêng”. Nếu tận dụng cơ hội này, thành phố sẽ không chỉ là một điểm đến, mà trở thành siêu đô thị hội tụ của khu vực, một cửa ngõ biểu tượng và trung tâm khởi phát mới của các hải trình khu vực, đòn bẩy chiến lược để Việt Nam nâng cao vị thế trên bản đồ du lịch hàng hải quốc tế.

Du lịch hàng hải không chỉ là một ngành kinh tế, mà còn là “cánh buồm biểu tượng” mở ra chân trời mới cho siêu đô thị TP.HCM. Với dòng khách chi tiêu cao, hệ sinh thái logistics, công nghiệp phụ trợ và sức mạnh thương hiệu quốc tế, thành phố đang đứng trước cơ hội định hình vai trò mới: “thủ phủ du lịch hàng hải của Việt Nam”, cửa ngõ hội nhập của khu vực và biểu tượng sáng tạo trên bản đồ toàn cầu.

Nếu biết nắm bắt, thành phố sẽ không chỉ đón tàu, đón khách mà còn đón tương lai. Mỗi hải trình cập bến sẽ là một lần hình ảnh Việt Nam lan tỏa, một lần bản sắc đô thị được khẳng định và một lần quốc gia tiến thêm một bước trên con đường hội nhập. Đây không chỉ là động lực tăng trưởng, mà còn là lời khẳng định: TP.HCM đủ bản lĩnh, đủ sáng tạo và đủ khát vọng để trở thành “ngôi sao biển” trong kỷ nguyên kinh tế xanh của thế kỷ XXI.