Du lịch cộng đồng (DLCĐ) Sơn La đang đổi thay mỗi ngày và ghi được dấu ấn trong lòng du khách nhờ chủ trương quyết liệt của các cấp ủy Đảng, chính quyền thể hiện cụ thể bằng chính sách đồng bộ.

Bên khung dệt ở bản Vặt.

Từ nghị quyết số 08-NQ/TW ngày 16/01/2017 của Bộ Chính trị về phát triển du lịch trở thành ngành kinh tế mũi nhọn, du lịch trở thành lĩnh vực được Đảng, Quốc hội, Chính phủ và cấp uỷ, chính quyền các cấp của tỉnh Sơn La quan tâm lãnh đạo, chỉ đạo quyết liệt.

Trong số các quyết sách riêng dành cho lĩnh vực du lịch, kết luận số 94-KL/TU ngày 23/01/2021 của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh về “Chương trình phát triển du lịch Sơn La đến năm 2025, định hướng đến năm 2030” là một đòn bẩy quan trọng. Kết luận 94-KL/TU được ban hành trong bối cảnh thực hiện đồng thời với các nghị quyết, đề án, kết luận của Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh để thực hiện Nghị quyết Đại hội đại biểu Đảng bộ tỉnh lần thứ XV, nhiệm kỳ 2020-2025. Từ đó, tạo sự thống nhất trong thực hiện các mục tiêu, nhiệm vụ và nhận thức của các cấp ủy Đảng, chính quyền, các tổ chức chính trị xã hội và Nhân dân trong việc quyết tâm phát triển du lịch tại Sơn La.

Bà Giàng Thị Nắng ở bản Hua Tạt phơi vải sau khi nhuộm chàm. Du lịch cộng đồng đã làm sống dậy những nghề truyền thống ở nơi đây.

Theo đó, kế hoạch số 86/KH-UBND đã cụ thể hóa các nhiệm vụ, giải pháp đồng thời thống nhất công tác lãnh đạo, chỉ đạo phát triển, rà soát và tiếp tục thực hiện các nhiệm vụ, giải pháp đề ra. Kế hoạch cũng xác định rõ nhiệm vụ các sở, ban, ngành có liên quan trong việc tham mưu, triển khai, tổ chức thực hiện công tác phát triển du lịch trên địa bàn tỉnh.

Những chiếc khăn vẽ sáp ong được phơi dưới nắng.

Thực tế, các quyết sách nhanh chóng ra đời kể trên bắt rễ từ chủ trương sẵn có từ lâu của tỉnh Sơn La như Nghị quyết số 22/2016/NQ-HĐND với hai chính sách dành riêng hỗ trợ các bản có tiềm năng phát triển du lịch và hỗ trợ trực tiếp các hộ ở mỗi bản có nhu cầu kinh doanh dịch vụ gắn với du lịch cộng đồng hay Nghị quyết số 41/2022/NQ-HĐND với 04 nhóm chính sách trong đó có 01 chính sách hỗ phát triển DLCĐ.

Du khách thích thú với trải nghiệm làm tranh giấy tại sân nhà anh Tráng A Của tại bản Hua Tạt.

Kế hoạch 232/KH-UBND của UBND tỉnh năm 2023 về thực hiện “Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới trên địa bàn tỉnh Sơn La, giai đoạn 2023 – 2025” nhằm thực hiện có hiệu quả các mục tiêu, nhiệm của của chương trình theo quyết định số 922/QĐ-TTg ngày 02/8/2022 của Thủ tướng Chính phủ phê duyệt “Chương trình phát triển du lịch nông thôn trong xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2021 – 2025”.

Trên cơ sở khảo sát, đánh giá tài nguyên du lịch, tiềm năng, lợi thế của từng địa phương, tập trung xây dựng và phát triển 30 sản phẩm khu, điểm du lịch, du lịch cộng đồng đủ điều kiện được công nhận, tạo điểm nhấn quan trọng, có tính đột phát. Đặc biệt, KDLQG Mộc Châu - Lòng hồ Thuỷ điện Sơn La; Di tích Quốc gia Đặc biệt Nhà tù Sơn La; Quảng trường Sơn La,...

Trong các bản làng ở Sơn La, nhiều tài nguyên thiên nhiên được đưa vào hành trình khám phá dành cho du khách.

Để phát triển phong phú các loại hình du lịch, Sơn La xác định 05 nhóm sản phẩm: du lịch sinh thái; du lịch nông nghiệp; du lịch văn hóa - lịch sử; du lịch cộng đồng; du lịch nghỉ dưỡng - giải trí và chăm sóc sức khỏe và du lịch chuyên đề (lễ hội, thể thao mạo hiểm,...).

Sơn La là địa phương có 12 dân tộc anh em: Kinh, Thái, Mông, Mường, Dao, Tày, La Ha; có 16 di sản văn hóa phi vật thể quốc gia - trong đó Nghệ thuật xòe Thái đã được UNESCO ghi danh là di sản văn hóa phi vật thể của nhân loại; 64 di tích lịch sử văn hóa, danh lam thắng cảnh được xếp hạng (trong đó có 02 di tích quốc gia đặc biệt, 16 di tích quốc gia và 46 di tích cấp tỉnh). Đặc biệt, Sơn La có vị trí tương đối thuận lợi, sát quốc lộ 6, trục từ thủ đô đi Tây Bắc, sở hữu nhiều tiềm năng về tài nguyên thiên nhiên, văn hóa.

Trẻ em ở bản Hua Tạt.

Do đó, địa phương chú trọng phát triển sản phẩm du lịch gắn với bảo tồn và phát huy bản sắc văn hoá các dân tộc, nông sản an toàn, sản vật địa phương. Từ đó, từng bước đáp ứng nhu cầu cho khách thưởng thức sản phẩm - ẩm thực dân tộc, khám phá nhu cầu tâm linh, thăm di tích lịch sử, văn hoá, giao lưu cộng đồng. Dần dần thu hút du khách đến với Sơn La đông hơn, ở lâu hơn và mua sản phẩm nhiều hơn.

Đặc biệt, việc nghiên cứu, khảo sát thực địa lựa chọn các bản có tiềm năng, lợi thế, kiến trúc nhà ở truyền thống, văn hóa bản địa, sản vật địa phương, làng nghề truyền thống, phong cảnh thiên nhiên, giúp xây dựng nhiều mô hình điểm phát triển du lịch cộng đồng trên địa bàn tỉnh.

Một căn nhà giữa Hang Táu - bản người Mông Hoa - Tà Số

Bản Áng - bản người Thái gắn liền với Lễ hội Hết Chá là bản DLCĐ nổi bật đầu tiên của tỉnh, nằm trong KDLQG Mộc Châu. Thành công của bảng Áng tiếp sức cho Bản Dọi làm du lịch gắn với cây chè cùng sản phẩm học sao chè bằng tay hấp dẫn. Bản Vặt phát triển du lịch gắn liền với di tích Chùa Vặt Hồng - 1 trong 100 ngôi chùa cổ nổi tiếng của Việt Nam. Phát triển du lịch ở bản Vặt đồng thời làm “thức giấc” nghề dệt thổ cẩm truyền thống của bà con nơi này.

Ông Tráng A Chu trước một căn bungalow trên thửa vườn đầy hoa cải.

Trên đà phát triển đó, Tráng A Chu - một người Mông cởi mở và chăm học hỏi tiếp tục ghi dấu ấn khi biết lấy văn hóa Mông và học hỏi thêm văn hóa Thái để làm du lịch. Các căn nhà cộng đồng, bungalow của A Chu tạo nên bản sắc riêng chính nhờ sự kết hợp giữa óc sáng tạo của người Mông trên khung những căn nhà sàn của người Thái. A Chu’s homestay đã được tổ chức Du lịch Thế giới UNWTO nhắc tới như một nơi gìn giữ những giá trị văn hoá mà du khách cần trải nghiệm trong cuốn sách “Câu chuyện về du lịch Việt Nam”.

Chiềng Đi - nơi giao thoa của văn hóa Mông - Dao cũng dần trở thành điểm đến ấn tượng với phiên chợ Chiềng Đi mỗi dịp cuối tuần. Tới đây, du khách không chỉ được ngắm hoa mùa xuân, hái quả chín mùa hè, tham gia Lễ hội hái quả hàng năm mà còn được đắm mình trong những điệu múa khèn, nhảy tha khềnh của người Mông, múa chuông của người Dao và mua nông sản địa phương theo mùa.

Du khách cười thích thú với chị Tráng Thị Dụ (trái) sau khi được đội trên đầu chiếc khăn vẽ sáp ong do chính mình thể hiện.

Ngọc Chiến lại là trường hợp tiêu biểu nhờ chính sách nông thôn mới bứt phá thành điểm đến nổi bật trong vài năm gần đây. Ngọc Chiến có bản Lướt, Nà Tâu (của người Thái) gắn với bảo tồn kiến trúc nhà mái lợp gỗ pơ mu và suối khoáng nóng quanh năm; bản Nậm Nghiệp của người Mông gọi mời du khách với cánh rừng hoa sơn tra lớn nhất Việt Nam.

Nghề sao chè bằng tay vẫn còn được nghệ nhân gìn giữ ở Bản Dọi.

Nơi đây chính quyền địa phương đã huy động được sức mạnh tập thể “nhà nước và nhân dân cùng làm”. Phong trào nhân dân hiến đất mở đường, xây dựng lại các khu sinh hoạt cộng đồng hay tạo ra những không gian kể chuyện văn hoá là điểm đặc sắc nhiều địa phương có thể học hỏi. Đền thờ cây Sa Mu đại thụ ở Nà Tâu; cánh đồng chum La Ha, khu vực tắm khoáng nóng tập thể ở bản Lướt,.. đều nhờ có sức dân mà nhanh chóng hoàn thành.

Tại vùng Lòng hồ Thủy điện Sơn La, các hoạt động du lịch sinh thái gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Thái nổi tiếng ở bản Bon (xã Mường Chiên); bản Mường Trai (xã Mường La) hay tắm khoáng nóng Ít Ong ở Mường La.

Ẩm thực của người Thái ở Bản Vặt.

Tại vùng trung tâm tỉnh lỵ, DLCĐ tập trung tại các Bản Bó, Bản Hùn, Bản Hụm trong đó chủ yếu diễn ra các trải nghiệm gắn với bảo tồn văn hóa dân tộc Thái. Ẩm thực Thái với nhiều món đặc sắc như pa pỉnh tộp, gà nướng mắc khén, gỏi cá… Ẩm thực dân tộc Thái tại khu vực trung tâm thành phố cũ được du khách đánh giá là nơi ngon nhất.

Sơn La còn nổi tiếng với các điểm đến Làng nguyên thuỷ Hang Táu ở bản Tà Số thuộc phường Mộc Châu, điểm săn mây Tà Xùa... và nhiều bản làng đang chờ “đánh thức”.