Việc xây dựng câu chuyện “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” không chỉ nhằm quảng bá sản phẩm OCOP, mà còn nâng cao nhận thức cộng đồng, lan tỏa giá trị văn hóa - lịch sử, bảo tồn phương thức canh tác truyền thống, phát triển sinh kế bền vững từ nông nghiệp và du lịch cho người dân Đặc khu Lý Sơn.
Toàn cảnh Đặc khu Lý Sơn, tỉnh Quảng Ngãi.
Miệng núi lửa Giếng Tiền ở đảo lớn Đặc khu Lý Sơn.
Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa
Năm 2017, tỏi Lý Sơn được vinh danh trong Top 10 đặc sản quà tặng Việt Nam. Đến năm 2025, tỏi Lý Sơn đạt chuẩn OCOP 5 sao tiếp tục khẳng định chất lượng và mở rộng con đường đưa thương hiệu tỏi Việt ra thị trường quốc tế. Theo các chuyên gia, nếu phát triển đúng hướng, tỏi Lý Sơn hoàn toàn có thể trở thành thương hiệu nông sản quốc gia, sánh ngang các đặc sản nổi tiếng của Nhật Bản hay Hàn Quốc.
Tỏi Lý Sơn có hương vị không thể nơi nào có được, nhưng điều làm nên giá trị đặc biệt hơn chính là con người - những hậu duệ hùng binh Hoàng Sa, những ngư dân can trường đã biến những ruộng tỏi trở thành thương hiệu văn hóa nông nghiệp đặc trưng và bền vững. Đây cũng chính là câu chuyện đủ sức hấp dẫn du khách trong nước và quốc tế đến trải nghiệm ở vùng đất này.
Ruộng bậc thang trồng hành, tỏi ở Đặc khu Lý Sơn.
Tiến sĩ Nguyễn Hoàng, chuyên gia Viện Khoa học và Công nghệ Quốc gia (Nhật Bản), cho biết, Lý Sơn có nhiều di tích được tạo ra từ hoạt động phun trào dung nham của núi lửa như miệng núi lửa kép trên đỉnh núi Thới Lới, giếng Tiền, hang Câu, chùa Hang, chùa Đục, cổng tò vò trên bờ và dưới biển…, trong đó quần thể bờ đá trầm tích núi lửa tạo nên ruộng bậc thang trồng tỏi “độc nhất vô nhị” ở Việt Nam có giá trị lớn để làm du lịch.
Trong khi đó, tiến sĩ Nguyễn Đăng Vũ, nhà nghiên cứu văn hóa Quảng Ngãi, nhận định Lý Sơn, đặc biệt ở đảo Bé có nhiều di tích, hệ thống hang động được hình thành từ nham thạch núi lửa biển, những thửa ruộng bậc thang trồng hành tỏi, bắp, đậu… còn giữ vẻ đẹp hoang sơ hiếm có. Tiến sĩ Vũ cho rằng, những thửa ruộng bậc thang có bờ đá trầm tích núi lửa có sự tương đồng với đảo Jeju (Hàn Quốc) hay ruộng bậc thang vùng Tây Bắc, có thể hình thành nên tour du lịch khám phá độc đáo hấp dẫn, lý thú.
Mới đây, dự án “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” do Sở Văn hóa, Thể thao và Du lịch tỉnh Quảng Ngãi làm chủ đầu tư và triển khai thực hiện tại Lý Sơn trong năm 2025. Theo đó, toàn bộ câu chuyện “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” sẽ được tích hợp mã QR và được phổ biến rộng rãi trong hệ thống du lịch - vận tải, các điểm tham quan, homestay, khách sạn, cơ sở sản xuất, kinh doanh tỏi, trường học và cộng đồng dân cư.
Nông dân cải tạo đất, thay lớp cát mặt trồng tỏi Lý Sơn.
Mùa thu hoạch tỏi.
Bức tranh cánh đồng hành tỏi độc đáo ở Đặc khu Lý Sơn.
Bà Nguyễn Thị Diễm Kiều, Giám đốc Công ty SUNGCO, cho rằng việc xây dựng câu chuyện tỏi Lý Sơn nhằm quảng bá giá trị đặc sản, nghề truyền thống, văn hóa - du lịch Lý Sơn, qua đó khẳng định chất lượng sản phẩm đã được nâng tầm thông qua tiêu chuẩn OCOP. Câu chuyện tỏi Lý Sơn cũng sẽ góp phần tăng cường mức độ tiếp cận của người tiêu dùng, nâng cao nhận thức của cộng đồng về ý nghĩa và tầm quan trọng của việc dán nhãn OCOP cho cây tỏi, đồng thời quảng bá du lịch nông thôn gắn với câu chuyện sản phẩm OCOP…
Những luống tỏi “thấm hồn văn hóa”
Là người trồng tỏi lâu năm ở Lý Sơn, ông Lê Văn Châu, ở thôn An Vĩnh, cho rằng tỏi không chỉ là cây trồng mang lại sinh kế mà còn là máu thịt của người dân đất đảo. Mỗi sào tỏi là bao nhiêu công sức, mồ hôi. “Việc xây dựng câu chuyện hấp dẫn về tỏi Lý Sơn, chúng tôi sẽ cảm thấy tự hào hơn và tự tin hơn khi giới thiệu với du khách về giá trị của cây tỏi”, ông Châu tin tưởng.
Người dân chúng tôi rất kỳ vọng vào câu chuyện “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa”, hy vọng nó sẽ giúp tỏi Lý Sơn đến gần hơn với khách du lịch, giúp nhiều người hiểu đúng hơn về giá trị của cây tỏi, từ đó nâng cao giá bán và ổn định đầu ra cho người nông dân.
Ông Lê Văn Châu - thôn An Vĩnh
Chị Đặng Thị Khỏe, hướng dẫn viên du lịch ở Lý Sơn, chia sẻ trước đây khi đưa các đoàn khách tham quan ruộng tỏi, mỗi người kể một kiểu. “Giờ đây thì khác. Chúng tôi có một câu chuyện hoàn chỉnh để kể - về đảo núi lửa, về hậu duệ Hoàng Sa, về luống tỏi thấm hồn văn hóa. Du khách thích thú lắm. Họ hiểu rằng tỏi Lý Sơn không chỉ là đặc sản, mà là sản phẩm mang linh hồn của đảo”.
Theo ông Nguyễn Đạo, Phó Chủ tịch UBND Đặc khu Lý Sơn, đây là giải pháp quan trọng để củng cố và thúc đẩy thương hiệu tỏi Lý Sơn phát triển bền vững, giúp người dân, nhất là thế hệ trẻ hiểu sâu hơn về giá trị của tỏi Lý Sơn. “Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa”không chỉ là một khẩu hiệu, mà còn là bản sắc, là linh hồn của hòn đảo tiền tiêu - nơi người dân vẫn ngày ngày gìn giữ chủ quyền và viết tiếp câu chuyện văn hóa trên vùng biển đảo Tổ quốc”, ông Đạo nhấn mạnh.
Du khách đi tàu cao tốc chuẩn bị cập bến cảng Lý Sơn.
Du khách quốc tế đến thăm di tích lịch sử văn hóa cấp quốc gia ở Suối Chình, Đặc khu Lý Sơn.
Du khách vui chơi tắm biển ở thắng cảnh Bãi Sau, trầm tích núi lửa triệu năm ở thôn An Bình(đảo Bé), Đặc khu Lý Sơn.
Phiên chợ tỏi đặc biệt diễn ra từ lúc 3-6h sáng ở Đặc khu Lý Sơn.
Nghi thứ thả thuyền trong Lễ Khao lề thế lính Hoàng Sa, di sản văn hóa phi vật thể cấp quốc gia ở Đặc khu Lý Sơn.
Bình minh ở Đặc khu Lý Sơn.
“Tỏi Lý Sơn - Nồng ấm đảo núi lửa” là câu chuyện về đội hùng binh Hoàng Sa giữ đất, giữ biển, là những ngư dân can trường nơi đầu sóng, ngọn gió. Đó là bản sắc, là hồn đất - dấu ấn của một vùng đảo tiền tiêu đang từng ngày vươn mình mạnh mẽ - bằng chính khát vọng đưa thương hiệu quê hương ra thế giới của người dân xứ đảo.
