Việc sửa đổi Nghị quyết 98 đánh dấu bước chuyển lớn trong quản trị đô thị của TP.HCM: từ phân cấp mạnh mẽ trong quy hoạch, ưu đãi đầu tư, cho đến việc mở cửa các dự án du lịch, giải trí quy mô lớn. Mô hình FTZ lần đầu được luật hóa, kéo theo kỳ vọng về một chu kỳ tăng trưởng mới.

Sau hai năm triển khai Nghị quyết 98, TP.HCM đã giải quyết được một phần điểm nghẽn về nguồn lực, nhưng thực tiễn cũng cho thấy một giới hạn rõ ràng: bộ khung cơ chế hiện tại vẫn chưa theo kịp nhịp phát triển của thành phố. Những nỗ lực cải thiện đã có, song vẫn còn đó nhiều khoảng trống khiến quá trình ra quyết định bị kéo dài và không ít dự án rơi vào cảnh chờ đợi.

Trong bối cảnh ấy, việc Quốc hội thông qua Nghị quyết sửa đổi vào sáng 11/12 là một bước ngoặt quan trọng. Văn bản mới không chỉ bổ sung công cụ pháp lý mà còn mở thêm không gian để TP.HCM thử nghiệm các mô hình phát triển mới, đặc biệt trong lĩnh vực hạ tầng, dịch vụ và thu hút đầu tư chiến lược.

Ở lĩnh vực du lịch, nghị quyết mới mở đường cho các dự án có vốn từ 30.000 tỷ đồng trở lên, tập trung tại hành lang sông Sài Gòn, sông Đồng Nai và ven biển Cần Giờ. Đây là những khu vực có dư địa lớn nhưng nhiều năm chưa được khai thác tương xứng. Với khung pháp lý mới, TP.HCM có cơ hội hình thành những điểm đến đẳng cấp quốc tế, đồng thời cải thiện đáng kể chất lượng dịch vụ lưu trú và giải trí.

Một thay đổi đáng chú ý khác nằm ở mô hình phát triển đô thị theo định hướng giao thông (TOD). Thành phố được phép giữ lại toàn bộ nguồn thu từ khai thác quỹ đất xung quanh các nhà ga và tuyến đường sắt, tạo nguồn lực trực tiếp để tái đầu tư cho metro và hạ tầng công cộng. Cách làm này giúp giải quyết bài toán tài chính vốn là rào cản khiến các dự án đường sắt kéo dài nhiều năm qua.

Song hành với đó là việc thành lập Khu thương mại tự do (FTZ) gắn với Cát Lái và Cái Mép Hạ. FTZ không chỉ là khu phi thuế quan mở rộng, mà còn là nơi thí điểm chính sách thuế và thủ tục hải quan thông thoáng nhất hiện nay. Các ngành như bán dẫn, trung tâm R&D hay logistics công nghệ cao sẽ được giảm thuế thu nhập doanh nghiệp xuống 10% trong 20 năm. Thành phố cũng lần đầu có cơ chế ưu đãi trực tiếp cho chuyên gia và lao động chất lượng cao như giảm 50% thuế thu nhập cá nhân trong 10 năm.

Về quy hoạch, nghị quyết cho phép TP.HCM lập một Quy hoạch tổng thể thay thế cho toàn bộ các lớp quy hoạch cấp tỉnh trước đây. Thủ tục thẩm định và phê duyệt được rút gọn đáng kể, mở đường cho việc điều chỉnh quy hoạch kịp thời theo nhu cầu phát triển. Chủ tịch UBND Thành phố cũng được trao thẩm quyền điều chỉnh cục bộ quy hoạch chung và phân khu, hướng tới một quy trình ra quyết định nhanh, rõ trách nhiệm và sát thực tiễn hơn.

Ở nhóm chính sách về khoa học - công nghệ, nghị quyết tạo không gian để thử nghiệm sandbox cho các mô hình kinh doanh và công nghệ mới chưa có trong quy định hiện hành. Đây là điều kiện quan trọng để TP.HCM duy trì vai trò thành phố tiên phong trong đổi mới sáng tạo, đồng thời thu hút các nhóm doanh nghiệp công nghệ cao.

Về tài chính xanh, TP.HCM sẽ được thí điểm giao dịch tín chỉ carbon và phát hành trái phiếu xanh nhằm huy động nguồn lực cho các dự án hạ tầng chống biến đổi khí hậu. Cơ chế này mở ra hướng huy động vốn dài hạn, phù hợp với các dự án quy mô lớn như metro, chống ngập hay chuyển đổi năng lượng.

Nhìn tổng thể, Nghị quyết sửa đổi không chỉ tháo gỡ từng vướng mắc cụ thể mà còn định hình cách tiếp cận mới về phát triển đô thị và kinh tế của TP.HCM. Thành phố được trao thêm thẩm quyền, nhưng cũng phải đối mặt với yêu cầu cao hơn: lựa chọn nhà đầu tư chiến lược minh bạch hơn, quản lý đất đai chặt chẽ hơn và vận hành các mô hình mới với tính kỷ luật cao.

Điều còn lại là khả năng thực thi. Với một cơ chế đã rộng mở, tốc độ triển khai và chất lượng quản trị sẽ quyết định TP.HCM có tận dụng được “khoảng mở thể chế” này để bứt phá hay không trong thập niên tới.