“NHÂN VIÊN CƠ KHÍ” VÀ CUỘC CÁCH MẠNG BÁN SỈ

Trong lĩnh vực phân phối hàng hoá bán sỉ, các “nhân viên cơ khí” (robot xếp dỡ) đã qua mặt cả những tay đua nước rút số 1 thế giới về bốc, dỡ và chất hàng lên xe với tốc độ không chê được. Robot có thể thay thế các công nhân làm việc tại các công ty như C & S Wholesale Grocers, nhà phân phối hàng tạp hoá lớn nhất nước Mỹ. Hiện công ty đang tự động hoá từng phần qui trình xếp dỡ hàng hoá.

Từ những gì đang diễn ra tại một trung tâm bán sỉ?

Hai hệ thống phân phối hàng truyền thống và hiện đại làm vịêc cạnh nhau tại trung tâm phân phối hàng ở Newburgh, phía Bắc New York City (Mỹ) cho thấy cách mà tự động hoá làm thay đổi hoạt động phân phối sản phẩm từ kho đến cửa hàng, đe dọa việc làm của con người. Bên trong trung tâm do C & S Wholesale Grocers, nhà bán sỉ hàng tiêu dùng lớn nhất nước Mỹ làm chủ là một hoạt động rất khác. Trong khi hệ thống cũ chiếm gần nửa triệu feet vuông với hàng trăm công nhân dùng xe nâng chất và dỡ hàng 24/24 tiếng thì cách đó không xa là một hệ thống mới gọn nhẹ hơn nhiều hoạt động song hành. Vào giờ cao điểm, nhà kho mới trở thành một cái chợ với đủ âm thanh điện tử.

Các công nhân làm việc tại khu thực phẩm mang tai nghe nhận lệnh bằng 4 thứ tiếng. Hệ thống mới choán chỗ rất ít, chỉ khoảng 30.000 feet vuông, nằm khiêm tốn ở cuối nhà kho và do vài kỹ thuật viên kiểm soát. Họ quan sát chiếc kệ cao bằng 4 toà nhà có nhiều tầng chứa hàng khi 168 “robot tự hành” (rover) nhỏ cỡ chiếc xe chở hàng làm việc không mệt mỏi. Mỗi xe có thể đi được đoạn đừơng 46 km/giờ, nhanh không thua gì một vận động viên chạy nước rút Olympic. Mỗi xe được kết nối không dây với dàn máy tính trung tâm, và khi nhận được lệnh, chúng sẽ chạy xuống lối đi đến nơi lấy hàng.

Robot nhận hàng bằng cách mở rộng những ngón tay thép dài 0,6 mét ở hai bên rồi ôm hàng vào bụng. Sau đó nó đến nơi chứa hàng và để hàng vào đúng chỗ. Chiếc kệ thép khổng lồ có 20 lối đi và 21 tầng chứa hàng. Khi giao hàng, các robot đến trước một đai chuyền có cánh tay robot khổng lồ cao khoảng 6 mét, bỏ hàng vào đó. Cánh tay có đủ kỹ năng của một công nhân đóng gói lành nghề khi nó bỏ những hộp thực phẩm vào một chiếc thùng vuông mỗi chiều 2,4 mét.

Máy tính trung tâm dùng phần mềm phức tạp để bảo đảm robot đi lấy đúng hàng đặt, theo trình tự ưu tiên. Khi cánh tay robot xong việc, thùng hàng sẽ được chuyển đến chiếc máy đóng kiện plastic trước khi máy tính ra lệnh xe nâng đưa kiện hàng vừa đóng lên xe tải để giao. Là sản phẩm của Symbotic, một công ty mới do Jim Baum làm Giám đốc, đặt bản doanh tại Boston, nhà kho robot đến từ cảm hứng của các chuyên viên thiết kế máy tính, cha đẻ của các thuật toán phần mềm biết tổ chức hiệu quả các dữ liệu lưu giữ trên ổ cứng máy tính.

Đến câu chuyện của Josh Graves

Jim Baum - Giám đốc Symbotic so sánh hoạt động của hệ thống mới với hoạt động của một chiếc máy tính khổng lồ. Những hộp thực phẩm di chuyển qua nhà kho tự động hoá cũng giống như những “digital bit” được xử lý bởi máy tính. Trong một thập niên, từ khi bắt đầu làm việc tại một nhà kho ở Tolleson, Arizona, ngoại ô Phoenix, Josh Graves đã ý thức được cách hệ thống tự động hoá có thể làm cho công việc được dễ dàng hơn, nhưng cũng gây ức chế tâm lý và tạo ra tư tưởng mất an ninh nghề nghiệp cho các công nhân đang làm việc ở đó. Nhà kho khổng lồ này chuyên phân phối thực phẩm khô cho chuỗi siêu thị Kroger. Graves, 29 tuổi chỉ kế thừa công việc mà cha anh đã làm suốt 3 thập niên. Nhà kho nằm gần trường trung học anh từng học và công việc của anh khá vất vả: lái xe nâng xếp, dỡ hàng suốt nhiều giờ liền.

Jim Baum - Giám đốc Symbotic

Graves lái cỗ máy giống như chiếc xe nâng nhỏ để xếp và bốc các hộp thực phẩm đủ kích cỡ. “Ít lao lực, có ghĩa là ít nguy cơ bị thương hơn” - Rome Aloise, phó chủ tịch Teamsters ở Northern California nói. Thay vào đó, Graves bị căng thẳng vì máy tính. Anh đội headset để nhận lệnh xếp, dỡ thực phẩm từ máy tính. Chiếc máy tính trung tâm chỉ huy được công nhân gọi là “Brain” (bộ não) cũng ra chỉ thị về tốc độ. Người quản lý kho biết chính xác đến từng phút thao tác của công nhân.

Nơi sản xuất robot của Symbotic

Nhiều năm qua, nhà kho của Graves lắp đặt hệ thống tự động hoá của Đức để giúp công việc xếp dỡ hàng được làm tự động mà không cần đến con người chạm tay vào. Việc hiện đại hoá này dẫn đến sa thải 106 công nhân, tức 20% lực lượng lao động. Thoạt đầu hệ thống mới được bảo trì bởi các công nhân có thâm niên. Sau đó, công việc này được giao cho công ty Đức. Hiện Kroger đang lên kế hoạch xây dựng một nhà kho mới có mức tự động hoá cao hơn tại Tolleson. 60 công nhân đến tận hội đồng thành phố phản đối kế hoạch. Thành phố vẫn chưa đưa ra phán quyết cuối cùng. “Vấn đề của chúng tôi không phải với máy móc nhưng hãy nói với Kroger là chúng tôi không muốn mất việc ngay tại thành phố của mình” - Graves nói.

Và việc làm của con người bị đe dọa nghiêm trọng

Hiện một số công việc vẫn chưa bị ảnh hưởng bởi tự động hoá. Đó là những công việc xây dựng đòi hỏi thao tác và lắp đặt không theo bài bản và làm một lúc nhiều công đoạn khác nhau. Rồi những công việc đặc thù như gắn panel sợi quang bên trong máy bay, thuyền hay xe. Nhưng danh sách những việc robot chưa làm được tiếp tục giảm dần. Ví dụ bên trong một garage ở khu công nghiệp Palo Alto, California, một cánh tay robot trang bị mắt điện tử và bàn tay nhám chọn liên tục những chiếc hộp và thả chúng xuống đai chuyền. Đó là công việc mà các lao động phổ thông đang làm mỗi  ngày trên thế giới.

Các robot thế hệ cũ không thể làm được như thế vì lúc đó hệ thống “mắt thần” rất tốn kém và ánh sáng phải dồi dào. Nay nhờ “stereo camera” và phần mềm không đắt lắm, hệ thống mới có thể nhận diện chính xác không thua gì mắt người với độ chính xác cao ở mọi kích cỡ trong cả những môi trường không cần sáng lắm. Công nghệ này chính là “hệ thống cảm nhận chuyển động Kinect” được công ty Microsoft dùng lần đầu trong máy chơi video game Xbox của nó. Những robot ứng dụng Kinect sẽ được dùng trong nhiều công ty giao nhận hàng hoá, bưu kiện, từ Federal Express đến United Parcel Service và sẽ lấy mất việc làm của hàng chục ngàn công nhân. Cha đẻ của robot này là Industrial Perception Inc. thuộc Willow Garage, một công ty nghiên cứu robot đầy tham vọng có trụ sở tại Menlo Park, California. Khách hàng đầu tiên của nó sẽ là các công ty đang sử dụng hàng ngàn công nhân để xếp dỡ hàng hoá trên xe tải.

“Nếu mỗi công nhân phải cần 6 giây để bốc dỡ một chiếc hộp thì với chiếc hộp nặng vài chục ký họ sẽ dễ bị mệt hay tổn thương cột sống. Industrial Perception sẽ thắng hợp đồng nếu robot của nó bốc dỡ một hộp trong 4 giây” – một chuyên viên tự động hoá nói. Các kỹ sư của công ty tin rằng robot của họ còn làm tốt hơn thế: chỉ cần một giây để được một hộp vào nơi chúng phải đến.

X.L

(Theo The Economist, Popular Science và Foreign Policy 9.2012)